قالیشویی

قالیشویی یکی از صنایع وابسته به هنر – صنعت فرش است، صنعتی که به گفته اهالی آن همیشه در سایه بوده است.

قالیشویی در ایران به طور تجربی و بر اساس تبحر استادکاران است و هنوز با علم روز دنیا کمی فاصله دارد. اما کم‌کم این صنعت با الهام از تکنولوژی روز دنیا و دستگاه های پیشرفته به سمت مکانیزه شدن پیش می رود.

 

باید گفت در صنعت قالیشویی همه فعالیت‌های جانبی فرش از جمله پرداخت فرش، دارکشی ، رفو و مرمت، لکه برداری و رنگبرداری، خاک گیری، شستشو و براق شویی و تکنیک‌های دیگر که مربوط به سفارش مالکان فرش است بر اساس تجربه و تبحر صورت می‌گیرد.

 

به این موضوع اشاره کنیم که اشتباه محاسباتی در شستشو، رنگ‌برداری، آبگیری و حتی خاک‌ گیری صدمات جبران ناپذیری به فرش می‌زند. شاید به همین خاطر است قالیشویان هنگام فعالیت حواس‌شان را ششدانگ معطوف به کار خود می‌کنند.

در این گزارش تصویری سری زدیم به قالیشویی برادران محمدپور در تبریز که یکی از ۵۴ کارخانه قالیشویی این شهر است و بیش از ۳۰ کارگر و استادکار در آن مشغول به کار هستند.

در پایین قسمتی از فعالیت هایی که در این قالیشویی انجام می شود را برای شما عزیزان توضیح می دهیم.

پرداخت قالی :

اولین مرحله ای که فرش خام (در صورتی که عیب و ایرادی نداشته باشد) در قالیشویی با آن رو به رو هست، پرداخت فرش یا همان کوتاه کردن پرز های بلند آن هست. قبلا این کار دستی و به وسیله قیچی روی دار قالی انجام میشد اما امروزه با توجه به صنعتی شدن فعالیت ها این هنر جای خود را به ماشین پرداخت زنی داده است. البته که فعالیت هایی مانند شانه کشیدن هنگام پرداخت فرش هنوزم بصورت دستی انجام می گیرد و هیچ ماشین یا دستگاهی نمی تواند آن را به مانند استاد این کار انجام دهد. از مزایای مکانیزه شدن این هنر می توان صرفه جویی در هزینه و وقت را بیان کرد همچنین نتیجه کار فرش با سطحی صاف تر خواهد بود.

 

حوضچه آب:

فرش ها بعد از پرداخت برای شستشو به حوضچه آب منتقل می شود. در این قسمت فرش روی زمین پهن شده و توسط آب خیس می شود ، بعد با استفاده از مواد صنعتی و دستگاه شلاق زن فرش شستشو داده می شود. استفاده از مواد شتسشوی با کیفیت هم چنین مهارت و دقت در این فرآیند از مهم ترین فاکتور های شستن قالی بوده و در نتیجه نهایی تاثیر به سزایی دارد. با تشخیص استاد مقدار ماده ( تمیزکننده)  استفاده شده و مدت زمان ماندن آن ماده رو سطح قالی برای هر فرش متغیر می باشد که با یک اشتباه هر چند ساده زیان هایی غیر قابل جبران به فرش وارد خواهد شد.

 

خشک کن: 

فرش بعد از شستشو و آب کشی چند باره بصورتی که عاری از هرگونه ماده شوینده ای در لای تار و پود خود باشد به وسیله این دستگاه خشک می شود. البته این دستگاه تا حدی آب فرش را گرفته و کامل آن را خشک نمی کند. در این مرحله نیز عدم داشتن دقت کافی  منجر به خساراتی از قبیل پارگی فرش خواهد شد.

 

حیاط : 

بهترین جایی که فرش خشک میشود در هوای آزاد و زیر نور آفتاب می باشد.در قالیشویی سعی بر آن هست که فرش بصورت طبیعی و زیر نور آفتاب خشک شود عمده مشکل این روش مدت زمان زیادی هست که برای خشک شدن نیاز دارد و یا به هنگام بارندگی و فصول سرد این امر ممکن نیست که لاجرم این کار در گرمخانه انجام می شود. حتی در فصول سرد این کار بصورت 50-50 انجام شده و فرش بصورت 100 % در گرمخانه خشک نمی شود، علت آن نیز نبود فضای کافی در گرمخانه و عدم رعایت فاصله استاندارد فرش ها با یکدیگر می باشد. این عمل در نتیجه نهایی شتسشوی فرش تاثیر بسزایی دارد و همانطور که قید شد سعی بر استفاده از نور آفتاب و هوای آزاد هست.

 

دارکشی ( اتوکشی):

بعد از خشک شدن فرش در حیاط یا بوسیله گرم خانه ممکن است فرش مقداری کج شده باشد که در مرحله دارکشی این مشکل رفع شده و به حالت عادی خود برمیگردد. بدین صورت که فرش را در سطح صافی پهن کرده و بوسیله دستگاه بخار قسمت کج  را صاف می کنند. امکان اینکه برای تثبیت اندازه و حالت فرش از موادی نیز استفاده شود هست اما در بیشتر مواقع بدون نیاز به آن می باشد. همچنین در ذهن عمومیت دارکشی از کیفیت فرش کاسته و عمر آن را کم می کند اما باید در نظر داشته باشیم حتی فرش هایی که قبل از شستشو بسیار عالی بوده  و هیچ کجی نداشته اند بعد از شستشو کج می شود و نیازمند اتوکشی می باشد. ( دقیقا مانند لباس بعد از شستشو)

 

موگیری:

 

موگیری فرش در حقیقت قسمتی از مراحل پرداخت زنی فرش هست که حتی در صورت عدم شستشو نیز این عمل روی فرش اعمال می شود. موگیری از مراحل پایانی کار فرش در قالیشویی است ، فرش بعد از طی مراحل شستشو که پرز های بلند و کوتاه از همدیگر جدا شده و قابل رویت می باشد در این مرحله توسط دستگاه پرداخت زنی که از اره متفاوتی در آن استفاده می شود موگیری می شود. یعنی سطح فرش صاف و یک دست و عاری از هرگونه ناهمواری خواهد بود. این کار نیز همانند سایر قسمت ها نیازمند دقت و حوصله زیاد هست هرچه زمان بیشتری برای یک قالی صرف شود نتیجه نهایی مطلوب تر خواهد بود.

سرویس پایانی:
این مرحله که تقریبا پایان بخش سرویس فرش قبل از ارسال آن به بازار فرش هست می باشد و شامل قیچی کاری اطراف فرش ، جارو کشی و شامپو کشی فرش می باشد. دو سر فرش که گلیم بافی داشته و برجسته بافی شده اند قیچی کار شده تا پرز های اضافی حذف و فرش یکدست باشد بعد از قیچی کاری فرش را با جارو دستی جارو کشیده تا برای شامپو کشیدن حاضر شود. شاید سوال پیش آید که فرش شسته شده را به چه علتی شامپو می کشند؟!
1-امروزه از شامپو استفاده نمی شود و اسم اینکار به دلیل اینکه سال های قبل از شامپو استفاده می شده شامپو کشی مانده است 

2- در این امر از ماده ای براق کننده استفاده می شود که روی سطح فرش اسپری شده و بعد از آن با تی مانندی سطح فرش را صاف و یکدست و در یک جهت شانه می کنند.

در اینجا سرویس فرش به اتمام رسیده و فرش آماده ارسال به بازار هست، اما خدمات قالیشویی به پایان رسیده ؟!

جواب خیر است. مراحل بالایی برای فرش دستبافی هست که بافت آن تمام شده و بصورت خام می باشد. فرش بعد از فروش در بازار نیز مراحلی برای سرویس شدن دارد و یا فرش های کارکرده مراحل دیگری از قبیل روفوگری ، لکه گیری ، رنگرزی ، حصیر بافی ، چرم دوزی دارد. قسمتی از این مراحل را در زیر توضیح داده ایم:

 

لکه گیری فرش بعد از شستشو

تمامی مراحلی که در بالا توضیح داده شد بعد از اتمام کار با دقت مورد سنجش قرار گرفته می شود تا نتیجه کار بدون هیچ عیب و ایرادی تحویل مشتری گردد.

 

ممنون که تا این آخر همراه ما بودین ، اگر این مقاله براتون مفید بود اون رو به اشتراک بگذارید و اگر عیب و ایرادی در تدوین و تنظیمش بود در قسمت نظرات ما رو یاری کنید.